Hvað er gjafsókn?
- www.opus.is :
- Forsíða ->
- Lagapunktar - Fréttabréf ->
- September 2016 ->
- Hvað er gjafsókn?
Gjafsókn er í stuttu máli sagt fjárhagslegur stuðningur til
einstaklings við rekstur dómsmáls. Hún felst í því að ríkið greiðir
málskostnað sem einstaklingur hefur af máli, þ.e. þóknun lögmanns
o.fl. Ríkið greiðir þá þóknun lögmanns, sem dómari tiltekur, en er
þó ekki skuldbundið til að greiða þá þóknun sem lögmaður kann að
áskilja. Gjafsókn breytir því heldur ekki að einstaklingnum kann að
vera gert að greiða gagnaðila málskostnað.
Gjafsóknarúrræðum má í grófum dráttum skipta í tvennt, þ.e. annars
vegar gjafsókn samkvæmt almennum reglum og hins vegar lögbundna
gjafsókn:
Gjafsókn samkvæmt almennum reglum
Til þess að fá gjafsókn samkvæmt almennum reglum þarf í fyrsta
lagi að vera nægilegt tilefni til málshöfðunar eða málsvarnar. Í
öðru lagi þarf svo öðru hvoru af
eftirfarandi skilyrðum að vera fullnægt:
- að úrlausn málsins varði verulega miklu fyrir atvinnu, félagslega stöðu eða aðra einkahagi viðkomandi eða hafi verulega almenna þýðingu. Sem dæmi um mál þar sem gjafsókn á þessum grundvelli er algeng má nefna mál einstaklinga gegn tryggingarfélögum þar sem deilt er um bætur fyrir slys, t.d. umferðarslys eða vinnuslys.
eða:
- að fjárhag einstaklingsins sé þannig háttað að kostnaður af gæslu hagsmuna hans í máli yrði honum fyrirsjáanlega ofviða, enda megi teljast eðlilegt að öðru leyti að gjafsókn sé kostuð af almannafé. Við mat á þessu er fyrst og fremst horft á fjárhagslega stöðu einstaklingsins og hvort tekjur hans séu innan viðmiðunarmarka.
Lögbundin gjafsókn
Í öðrum tilvikum er gjafsókn lögbundin, sem þýðir að skylt er að
veita hana, án tillits til tekna viðkomandi og annarra þeirra
atriða sem að framan eru nefnd.
Gjafsókn er t.d. lögbundin þegar einstaklingur þarf að krefja
ríkið um skaðabætur vegna þvingunarráðstafana lögreglu samkvæmt
reglum 37. kafla sakamálalaga. Þetta geta t.d. verið mál sem varða
skaðabætur fyrir handtöku, líkamsleit, húsleit, leit í bifreið og
gæsluvarðhald.
Þá á lögbundin gjafsókn einnig oft við í málum sviði barnaréttar
og barnaverndar, t.d. í faðernismálum og
forsjársviptingarmálum.
Loks má nefna að í reglum um umboðsmann Alþingis kemur fram að
varði kvörtun réttarágreining, sem á undir dómstóla og eðlilegt er
að þeir leysi úr, geti umboðsmaður lokið máli með ábendingu um það
og er honum þá heimilt að leggja til að veitt verði gjafsókn í því
skyni.
Umsóknir um gjafsókn
Umsóknir um gjafsókn eru sendar innanríkisráðuneytinu sem tekur
ákvörðun um gjafsókn að fengnu áliti gjafsóknarnefndar. Best er að
njóta aðstoðar lögmanns við umsóknarferlið og
veita OPUS lögmenn nánari upplýsingar um
slíkt í síma 415-2200 og í gegnum [email protected].